Genel İşletme 1-9 Ünite Notları

1.ÜNİTE

İŞLETME KAVRAMI



İşletme bilimi, işletmelerin kuruluşu, finansmanı,üretim araçlarının
sağlanması, üretilen mal ve hizmetlerin pazarlanması, örgütlenip
yönetilmeleri ve parasal olayların izlenmesi konularını ele alıp
inceleyen bir bilim dalıdır.
İşletmeler ekonomik sistemin temel birimleridir. Ekonomik sistem, bir
ülkenin sahip olduğu kaynakların, gereksinme ve isteklerinin
karşılanması amacıyla , vatandaşlar, bireyler ve kurumlar arasında
dağılımı temel alan kurallar bütünüdür.
Ekonomik sistemlerin bazılarında üretim faktörleri, özel kişi ya da
kuruluşlar tarafından yönetilir, diğerlerinde üretim faktörlerinin
sahibi devlettir.
Planlı ekonomilerde üretim faktörlerinin tümü veya büyük kısmı devlet
denetimindedir. Pazar ekonomilerinde ise üretim ve kaynak dağılımı,
arz-talep dengesine göre üretici ve tüketiciler tarafından
şekillendirilir.

ÜRETİM ÖĞELERİ

Üretim öğeleri, gereksinimlerin karşılanması amacıyla mal ve hizmet
üretiminde yararlanılan, bir ülkenin sahip olduğu temel kaynaklardır.
1-EMEK(İŞGÜCÜ) İşletmelerde üretimi ortaya koyan insan kaynağını ifade
eder.
2-GİRİŞİMCİ ; Mal veya hizmet üretimi için üretim öğelerini bir araya
getiren kişidir.
3-SERMAYE(KAPİTAL) Mal ve hizmet üretimini destekleyen servet, sermaye
adını alır.
4-DOĞAL KAYNAKLAR; Doğadan elde edilen doğrudan veya işlenerek
kullanılan her tür maddeyi içerir. Toprak, su gibi.
5-TEKNOLOJİ; Mal ve hizmet üretimi için kullanılan yöntemlerdir.

GEREKSİNME VE İSTEKLER

Ekonomik yaşamın ve ekonomik faaliyetlerin hareket noktasını insan
gereksinim ve istekleri oluşturur. Sınırsız gereksinimleri karşılayacak
sınırlı kaynakların nasıl dağıtılacağı sorunu ekonomik işleyişin
belirleyicisidir. Gereksinimler bir kez karşılandıktan sonra tümüyle
giderilmezler.

TALEP
İnsanların gereksinmelerini gidermek yönünde davranışta bulunması talebi
doğurur. Talep, satın alma gücü bulunan bireylerin ekonomik mal ve
hizmetlere karşı gösterdikleri istekleridir. Bir mala olan talepten siz
edebilmek için şu koşulların bir arada olması gerekir
1- Mala karşı duyulan gereksinme ya da istek
2- Malın karşılığını ödeme isteği
3- Karşılığı ödeyebilecek gelir düzeyi
Bir arabaya karşı varlıklı bir kişinin duyduğu gereksinme ve yeterli
ödeme gücü o kişinin bu konuda ödeme isteği olmadıkça talep oluşturamaz.
Talep karşısında işletmelerin tüketicilerin gereksinmelerinin
karşılamak üzere mal ve hizmet sunumunda bulunmaları ARZ olarak
nitelenir.




TÜKETİCİ VE TÜKETİM

Tüketim, insan gereksinmelerini ve isteklerini karşılamak amacıyla
üretilen mal ve hizmetlerin kullanımıdır. Tüketim işlemini
gerçekleştiren bireylere ya da örgütlere TÜKETİCİ denir. Son tüketici
kişisel ya da aile gereksinmeleri nedeniyle bir mal ya da hizmeti satın
alan birey ya da kuruluştur. Endüstriyel tüketici üretim yeniden satma
ya da işletme kurma amacıyla satın almada bulunan bireyler ya da
örgütlerdir

TÜKETİM VE ÜRETİM İLİŞKİSİ

Bireyin ekonomideki rolü iki yönlüdür. Tüketicilik ve üreticilik.

1- Öncelikle her birey bir tüketicidir ve herkes yaşamını sürdürebilmek
için çeşitli düzeylerde mal ve hizmet tüketmek zorundadır.
2- Bireyin ikinci yönü üreticiliktir. Kişilerin mal ve hizmet
tüketebilmeleri için satın alma gücüne sahip olmaları gerekir.

BAŞARI ÖLÇÜTLERİ ETKENLİK VE İLGİLİ KAVRAMLAR

Endüstriyel işletmeler açısından etkenlik işletmelerin başarısında temel
bir göstergedir. Etkenlik verimliliğe göre daha kapsamlıdır. Etkenliği
teknik, ekonomik ve işletme biliminde olmak üzere incelersek,

1-TEKNİK ETKENLİK İşletme faaliyetlerinin belirlenen niceliksel
standartlara ulaşabilme derecesi,belirli bir işi en ucuz yoldan yerine
getirmek ya da belirli bir çıktıyı en düşük girdiyle sağlayabilmektir.
2-EKONOMİK ETKENLİK İşletmelerin ellerinde bulunan kıt kaynakların en
iyi biçimde kullanımına yöneliktir.
3-İŞLETME BİLİMİNDE ETKENLİK Belirli bir girdi ile en yüksek çıktının
elde edilmesi, belirli bir çıktı düzeyinin en düşük girdiyle
sağlanabilmesidir.

ETKENLİKLE İLGİLİ KAVRAMLAR

VERİMLİLİK Üretimden elde edilen çıktıların fiziksel niceliklerinin
üretimde harcanan girdilerin fiziksel niceliklerine oranıdır.

Çıktı (üretilen mal veya hizmetler)
VERİMLİLİK=___________________________________

Girdi (işgücü, sermaye, doğal kaynaklar)

EKONOMİKLİK (RASYONELLİK) Üretimin satış tutarının, maliyet tutarına
oranlanmasıdır.

KARLILIK (RANTABİLİTE) Belirli bir zaman kesiti içinde işletme
faaliyetleri sonunda elde olunan toplam net karın, o zaman kesitinde
kullanılan kapitale oranıdır.

Verimlilik, ekonomiklik ve karlılık kavramlarının her biri işletmelerin
etkinliğini ortaya koyan ölçütlerdir.

İŞLETME KAVRAMI

İşletme insanların gereksinme duydukları ya da istedikleri malları ve
hizmetleri sunabilmek için gerekli olan faaliyetleri gerçekleştirme
aracıdır. İnsan gereksinmelerinin karşılanması için mal ve veya hizmet
üretiminin gerçekleştirildiği iktisadı birimdir. Bir birimin işletme
sayılmasının temel koşulu kar amacı gütmesi değildir. Özel sermayenin
yanı sıra kamu sermayesiyle kurulmuş işletmeler de vardır.

GİRİŞİM VE GİRİŞİMCİ

Girişim başkalarının gereksinimlerini karşılamak üzere pazarı olan ve
pazarda fiyatı oluşturan ekonomik mal ve hizmetleri ortaya koymak ve
sahibine kar sağlamak amacını güden bir işletmedir. Her girişim bir
işletme olurken her işletme bir girişim değildir. Bir birimin işletme
sayılabilmesi için insan gereksinmelerini karşılayan ekonomik mal ve
hizmetleri ortaya koymak amacıyla üretim araçlarının bir araya getirilip
didinmede bulunması yeterlidir. Oysa bir işletmeye girişim denebilmesi
için bu iki özellikle birlikte sürekli didinmede bululması üretilen mal
ve hizmetlerin başkalarının gereksinmesini karşılaması pazarının ve
fiyatının bulunması gerekir. Girişimin temel amacı kar sağlamaktır.
Girişimci ise gereksinmeleri karşılamak üzere iktisadi mal ve hizmet
üretiminin gerçekleştirilmesi için üretim faktörlerini bir araya getiren
kişidir. Girişimcinin temel özellikleri
1-Üretim araçlarını sağlayıp üretime yöneltme
2-Ortaya çıkabilecek riskleri üstlenmedir.

Girişimcinin İşlevleri
1- Yeni ürünler ortaya çıkarmak ya da bilinen ürünlerin niteliklerini
değiştirmek
2- Yeni üretim yöntemleri geliştirip uygulamak
3- Endüstride yeni ve gelişmiş örgütlenmeleri gitmek
4- Yeni pazarlara açılmak
5- Yeni girdi kaynakları bulmak
6- Yönetim ve çalışanlar arasındaki ilişkileri arttırmak
7- İşletme ile kamu ve devlet arasındaki ilişkileri geliştirmek

YÖNETİCİ

Yönetici başkalarının gereksinmelerini karşılamak üzere mal ve hizmet
üretimi için üretim faktörlerinin bir araya getirilmesini yöneten
kişidir. Profesyonel yönetici bu işi ücret karşılığı yapar.

ÖZEL GİRİŞİM

Özel girişim bireylerin devlet müdahalesi olmaksızın kendi ekonomik
çıkarları doğrultusunda davrandığı bir sistemdir. Özel girişim
sistemlerinde dört temel unsur vardır.

1-Özel mülkiyet hakkı bireylerin taşınır ve taşınmaz değerleri satın
alma, sahip olma, kullanma ve satma hakkıdır.
2-Seçme özgürlüğü, tüketici ve üreticilerin ekonomik kararlarındaki
serbestliği ifade eder.
3-Kar elde etme, kaynaklarını riske sokmak yatırıma girişenlerin,
faaliyetleri sonucunda oluşacak kar üzerindeki hakkıdır.
4-Serbest rekabet, iki veya daha fazla sayıda işletmenin aynı kaynaklara
veya müşteri kitlesine yönelmesi durumunda ortaya çıkar.


ÜNİTE 2


İŞLETMELERİN AMACLARI

Amaçlar işletmelerin ulaşmak istediği durumları ifade eder.
TEMEL AMAÇLAR
1-KAR SAĞLAMA: İşletmenin belli bir dönem sonunda elde ettiği toplam
gelirler ile katlandığı toplam giderler arasındaki olumlu fark kardır.
Kar işletmeler için gelişme ve büyüme göstergesidir. Çalışanlar için de
özendirme ve teşvik aracıdır.
2-TOPLUMA HİZMET: İşletmelerin belli bir üretimi gerçekleştirmeleri iş
imkanı sağlamalarıdır. Salt topluma hizmet amacını güden işletmeler kamu
işletmeleridir.

ÖZEL AMAÇLAR

1-UZUN DÖNEMLİ BÜYÜME: İşletmelerin varlıklarını sürdürmesi sürekli
büyüme ve gelişmenin sağlanmasıdır. Karlılıkla bağlantılıdır.
2-TÜKETİCİLERE NİTELİKLİ MAL SUNMA: Kar amacını olumlu yönde etkileyen
bir çabadır.
3-ÇALIŞANLARA UYGUN ÜCRET VERME: Çalışanlara iyi ücret verilmesi çalışma
koşullarının güvenli ve sağlıklı kılınması önemli bir özendiricidir.
4-TOPLUMSAL SORUMLULUK: Giderek özel kesim işletmelerinde de önem
kazanır. Karın bir bölümünün toplumsal etkinliklere aktarılması doğal
çevrenin korunması gibi

İŞLETMELERİN İŞLEVLERİ

BENZERLİKLER İLKESİNE GÖRE

1-Üretim işlevi
2-Pazarlama işlevi
3-Finansman işlevi
4-Personel işlevi
5-Dağıtım işlevi

HENRİ FAYOLA GÖRE

1- YÖNETİM FAALİYETLERİ: Planlama, örgütleme,yöneltme,
koordinasyon,denetim
2- Teknik ya da üretim faaliyetleri
3- Ticari faaliyetler: satış,pazarlama
4- Finansal faaliyetler: fonların sağlanması
5- Muhasebe faaliyetleri: gelir gider hesapları, envanter
6- Güvenlik faaliyetleri

İşletmelerin hangi işlevi uygulayacağı , üretim konusu, sektörün durumu,
özel koşulların ve işletmelerin büyüklüğüne göre değişir.

İŞLETMELERİN ÇEVRE İLİŞKİLERİ

Çevre unsurları, çıkar gruplarıdır.
1-İÇ ÇEVRE UNSURLARI;
A- Sermaye Sahipleri , İşletmenin öz varlığını sağlayan kişilerdir.
Beklentileri kar elde etmektir.
B- Yöneticiler,
C- Çalışanlar, Yönetici ve çalışanlar fiziksel ve düşünsel çaba sarf
ederler. İyi çalışma koşulları, ücret ve ödüllendirme beklerler.
2-DIŞ ÇEVRE UNSURLARI
A- Devletin Uygulamaları ve Yasalar, Devlet ile birey arasındaki
ilişkileri düzenleyen anayasa, iş hukuku, idare hukuku, ticaret hukuku,
borçlar hukuku, icra-iflas hukuku sorumluluklarla ilgili şu kuralları
içerir. Çalışanların hakları, vergi vermek, iş güvenliği gibi.
B- Tüketiciler, İşletmeler öncelikle hedef kitle olan tüketicilerin
beklentilerine cevap vermek zorundadırlar. Pazarda pay edinmenin yolu
kaliteli ve uygun fiyatlı mal sunumudur.
C- Toplumsal Çevre, Toplumun kültürel, demografik özellikleri, yaşam
biçimi, yeme-içme alışkanlıkları gibi
D- Rakipler, Aynı faaliyet dalında aynı hedef kitleye ürün sunan
işletmelerdir. İşletmeler rakiplerinin ürün, fiyat, satış, insan
kaynakları politikalarını öğrenmeye çalışmalıdır.
E- Tedarikçiler, İşletmelere üretim faaliyetleri için mal ve hizmetleri
sağlarlar. Tedarikçilerle iyi ilişkilerde bulunmak faaliyetlerin
aksamamasını sağlar.
F- Diğer İşletmeler, İşletmeye kredi veren bankalar, finans
kuruluşlarıdır.
G- Fiziksel Çevre, Yeryüzündeki doğal kaynaklardır. Toprak, hava, su ve
iklim


İŞLETMELERİN GRUPLANDIRILMASI

1-ÜRETİLEN MAL VE HİZMET ÇEŞİDİNE GÖRE,
A- Endüstri İşletmeleri, Üretim sürecinde kullanılan girdileri fiziksel
ya da kimyasal yönden değişikliğe uğratarak yeni bir mala dönüştüren
işletmelerdir.
B- Ticaret İşletmeleri, Üretici işletmelerin ürettikleri malların
toptancılığını ve perakendeciliğini yapan işletmelerdir.
C- Hizmet İşletmeleri, Hizmet üreten ve pazarlayan işletmelerdir.
2-ÜRETİM ARAÇLARININ MÜLKİYETİNE GÖRE
A- Özel Kesim İşletmeleri, Üretim araçlarının mülkiyeti özel kişilerde
olan işletmelerdir.
B- Kamu Kesimi İşletmeleri, Sermayesinin tümü ya da çoğunluğu devlete
ait işletmelerdir.
C- Yabancı Sermayeli İşletmeler, Üretim araçlarının mülkiyeti başka ülke
girişimcilerinin olan işletmelerdir.
3-HUKUKİ YAPILARINA GÖRE
A- ÖZEL İŞLETMELER
1-KİŞİ İŞLETMELERİ
-Tek kişi işletmeleri
-Adi şirket
-Kollektif şirket
-Adi komandit şirket
2-SERMAYE ŞİRKETLER

-Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket
-Limitet şirket
-Anonim şirket
-Kooperatif

B- KAMU İŞLETMELERİ

1-Kamu iktisadi teşebbüsleri
2-Yerel yönetim işletmeler
3-Katma bütçeli yönetim işletmeleri
4-Döner sermayeli işletmeler

C- YABANCI SERMAYELİ İŞLETMELER

4-ULUSAL KÖKENLERİNE GÖRE

A- ULUSAL İŞLETMELER, Ülke sınırları içinde kurulmuş başka ülkeye bağlı
olmayan işletmelerdir.
B- ULUSLAR ARASI İŞLETMELER, Yalnızca kendi ülkesinde değil başka
ülkelerde de faaliyet gösteren işletmelerdir.
C- ÇOKULUSLU İŞLETMELER, Dünyayı tek bir Pazar olarak gören
işletmelerdir.
5-İŞLETMELERARASI ANLAŞMALARA GÖRE
İşletmeler pazara daha çok egemen olma, yeterli olanaklara kavuşma, daha
çok kar sağlama amacıyla aralarında gizli ya da açık anlaşmalar
yaparlar.


ÜNİTE 3

İŞLETMELERİN KURULUŞU

KURULUŞ KARAR SÜRECİ
Yatırım Kararı ile ilgili aşamalar
1-Yatırım Düşüncesi, Bir işletme kurulmadan önce belli bir alanda ve
çapta üretim düşüncesinin girişimcilerin kafasında oluşması gerekir.
Büyüme eğilimi, maliyeti düşürme, yeni mala geçiş, teknolojik yenileme
gibi
2-Yapılabilirlik –Fizibilite- Araştırmaları
A- Ekonomik Araştırmalar, Ekonomik açıdan verimli, karlı, ussal olup
olmadığını araştırma
B- Teknik Araştırmalar, Üretim teknolojilerinin, makinenin seçimi, bakım
onarım olanaklarının araştırılması
C- Finansal Araştırmalar, Yatırım maliyetleri, döner sermaye
gereksinmeleri, finansman kaynaklarının saptanması
D- Yasal Araştırmalar, Sermaye gereksinimi, mali sorumluluk,
vergilendirme, kredi sağlama olanaklarının araştırılması
E- Örgütsel Araştırmalar, İş analizi, iş bölümü ve uzmanlaşma,
yetki-sorumluluk dağılımı, personelin belirlenmesi


3- Yapılabilirlik Projesi –ön proje- Araştırmalara dayanılarak ön proje
oluşturulur. Yatırım düşüncesinin gerçekleştirilme olasılığını ortaya
koyar,
4- Değerlendirme ve Yatırım Kararı, Bir özel girişimcinin yapacağı
yatırımın ön projesinde kullanacağı temel ölçüt sağlanacak kardır. Diğer
ölçütler borç ödeme, katma değer ölçütü, sermaye hasıla oran, sermaye
yoğunluğu, emek verimliliği
5- Kesin Proje, Projenin somutlaşarak ayrıntılarının belirlenmesidir.
Kapasite, büyüklük, hukuksal yapı, teknik özellikler gibi ayrıntılar
bulunur.
6- Projenin Uygulanması-Yatırım- Arsa alınması, yapımı, donanımın
kurulması, manaların alınması, yatırımın gerçekleşmesidir.
7- Üretime Geçiş, Deneme üretimine geçilmesidir.


KURULUŞ YERİNİN BELİRLENMESİ

Üç aşamalı olarak gerçekleşir.
1.Aşama, Ülke sınırları içinden bölgeyi seçmek
2.Aşama, Bölge içinden noktayı saptamak
3.Aşama, Bu noktadaki arsada işletmeyi oluşturmak

KURULUŞ YERİ ETKENLERİ

1-HAMMADDE, Malın önemli bölümünün oluşmasına katkıda bulunan girdiler
hammadde, öbürleri ise yardımcı madde ya da malzemedir. Hammaddeler
çabuk bozulduğu için tarımsal ürünleri kullanan işletmelerde yakınlık
daha da önemlidir.
2-ULAŞTIRMA,Kuruluş yerinin ulaşım açısından rakiplere göre olumsuz
olmaması gerekir. Demiryolu, denizyolu, karayolu, havayolu, boru hattı
kullanılır. Ulaştırma, maliyetleri etkiler.
3-PAZARA YAKINLIK, Nüfusun yoğun olduğu alanlar işletmeleri çeker. Satış
sonrası hizmet gerekiyorsa onarım , bakım gibi pazarda servis işini
yürütecek olanaklar sağlanmış olmalıdır.
4-İŞGÜCÜ, Büyük yerleşim merkezlerinde nitelikli işçi sağlamak daha
kolaydır. Maliyet giderleri içinde işçilik maliyetinin çok yüksek olduğu
işkollarında küçük kentlerde ücret düzeyleri daha düşük olduğu için
küçük kentler tercih edilir.
5-ENERJİ VE YAKIT, Bazı dallarda yer seçimini etkileyen en önemli etken
enerjinin sağlanması ve fiyatıdır. Enerji gereksinimi çok olan
işletmeler ucuz ve kolay elektrik enerjisi elde edilebilen akarsuların
çevrelerinde kurulur.
6-SU, Yer seçiminde etkisi bakımından su sağlanması kimi endüstri
dallarında en başta gelen etken olmalıdır. Örn, kimya, kağıt, dokuma
endüstrisi
7-DOĞA KOŞULLARI, İklim işletmede çalışanların sağlığını, çalışma
yeteneğini, üretkenliğini etkiler. Ayrıca ısı, nemlilik derecesi de
işletmelerin üretimini etkiler.
8-ATIKLAR, Sağlıkla ilgili düzenlemeler, belediye uygulamaları, kent
planları, çeşitli endüstrilerin nerede ve nasıl kurulabileceğine ilişkin
kurallar koyar.
9-ÖZENDİRME ÖNLEMLERİ, Devlet işletmelerin belli yerlerde kurulmasını
özendirmek ya da zorlaştırmak için çeşitli önlemler alır. Halkın
çıkarlarını korumak, çevrenin bozulmasını engellemek, endüstri ve
ticareti belli yerlerde geliştirmek ya da sınırlamak gibi. Bu önlemler
iki ana kümede incelenebilir.
A- Enerji, ulaştırma, haberleşme gibi altyapı yatırımlarının devletçe
gerçekleştirilmesi
B- Özel kesime vergi ayrıcalığı yada indirimi sağlamak, belli bölgelere
yatırım, gümrük indirimi gibi
10-ÖBÜR ETKENLER, Belediyelerin ya da öteki yerel yönetimlerin koyduğu
yerel vergi, resim ve harçlar, çalışanların işletme çevresinin kültürel
koşulları gibi . Ayrıca işletmenin sanayi bölgesinde kurulmasının
üstünlükleri vardır. Nitelikli işçi bulma, yedek parça sağlama gibi

NOT İşletmelerin büyük yerleşim merkezlerinin çevresinde düzenli ve
planlı olarak toplandığı yerlere Organize Sanayi Bölgesi denir.

ÜNİTE 4

İŞLETMELERİN BÜYÜMESİ

Sürekli ve dengeli büyüyen işletmeler dinamik işletmelerdir.
BÜYÜME NEDENLERİ
1- Büyümede Çevre Etkisi,
A- İç Paydaşlar, Çalışanlar ve sendikalar
B- Dış Paydaşlar, Rakipler, devlet ve tüketiciler
2- Büyümede Finansal Nedenler
A- Fonların Kullanılmasında Etkenlik, Rekabette finansal üstünlük
sağlar.
B- Büyüme ile karı arttırma imkanı sağlamak, Kredi kurumlarında ve
borsada prim sağlar
3- Büyümede Üretime İlişkin Nedenler
A- Üretim Hacminin Arttırılması, girdilerle büyük miktarlarda alışlarla
maliyet tasarrufu sağlar.
B- Ar-Ge Faaliyetlerine Ağırlık Verilmesi, Yan ürünlerin geliştirilmesi
4- Büyümede Pazarlama Nedenleri
A- Pazarlama Tekniklerini Verimli Kullanma, Ulusal ve uluslar arası
pazarlara giriş kolaylaşır.
B- Pazar Stratejilerini Geliştirme, Satış giderlerinden tasarruf sağlar.

BÜYÜME BİÇİMLERİ
Büyüme biçiminin karşılaştırılmasında dikkate alınacak konular
1- İşletmenin mevcut durumu
2- İşletmenin faaliyet gösterdiği endüstri dalı
3- Üretilen malları karşı olan talebin trendi
4- Rakip işletmelerin büyüme modelleri
5- Ekonominin gidişi

BÜYÜME MODELLERİ
1- İÇ BÜYÜME, İşletmelerin kendi kaynaklarına dayanarak mevcut
faaliyetlerin genişletilmesi yoluyla gerçekleştirilir. Borçlanma,
otofinansman , yeni sermaye bulma gibi
A- YATAY BÜYÜME, İşletmelerin aynı üretim dalında faaliyet boyutlarını
genişletmesidir. Örn, aynı konuda üretim yapan fabrika sayısını arttırma

-Ürün Farklılaştırılması, aynı ürünü değişik özelliklerle piyasaya sürme
-Pazar Farklılaştırılması, işletmenin ürünü farklı pazarlarda
yaygınlaştırması

B- DİKEY BÜYÜME

-Geriye Doğru Dikey Büyüme, İşletme daha önce satın aldığı girdileri
kendisi üretir.
-İleriye Doğru Dikey Büyüme, İşletmelerin ürettiği malların tüketicilere
geçmesi sırasında gerçekleşir. Giysi üreten bir işletmenin ürettiği
ürünleri bayiler ve mağazalar yoluyla satması yerine satış mağazaları
açması –gibi. Dağıtım kanallarında sıkıntı yaşandığında bu yola
başvurulur.
2- DIŞ BÜYÜME İşletmeler iç kaynakları yeterli olmadığı zaman dış
kaynaklardan yararlanma yoluna giderler.
3-
A-DİKEY BİRLEŞME , İşletmenin pazarda rekabet gücünü arttırır, satın
alma, satma giderlerinden kurtarır.
Ancak tedarikçiler ve satıcılardan bilgi akışı azalır. Örgüt kültürü
farklı bir işletmeyle birleşilirse, başarısızlık getirir.
-Geriye Doğru Dikey Birleşme, Satın alınan işletmenin çıktısı, satın
alan işletmenin girdisini oluşturuyorsa söz konusu olur. Örn, dokuma
fabrikasının iplik işletmesi ile birleşmesi
-İleriye Doğru Dikey Birleşme, İşletmenin, mallarını satan veya dağıtan
işletmeyi satın almasıdır. Örn, Franchising anlaşması yapma, Coca Cola

B-YATAY BİRLEŞME, Birbirinin aynısı olan malları üreten ve pazarlayan
işletmelerin birleşmesidir. Faaliyet bilgesini genişletmek, ürün
çeşidini, üretimi arttırmak, rekabette güçlenmek için yapılır.


HUKUKİ VE EKONOMİK AÇIDAN BİRLEŞME TÜRLERİ

1- KARTEL, Aynı konuda çalışan iki işletmenin birleşerek, tüketicinin
aleyhine karlarını arttırmalarıdır.
A- Faaliyet Karteli, Anlaşarak aynı fiyattan satış yapılmasıdır.
B- Bölge Karteli, Pazarı bölümlendirerek belli bölgelerde kartele bağlı
işletmelerin mallarının satılmasıdır.
C- Miktar Karteli, Üretim sınırlandırmasına gidilerek fiyatın belli
seviyenin altına düşmemesi sağlanır. Örn, OPEC
2- KONSERN, Tekelleşme yaratır. Amaç maliyeti düşürmektir. Konserne
katılan işletmeler dikey büyüme halinde birbirlerini tamamlarlar.
3- HOLDİNG, İşletmeler bağımsızlıklarını kaybetmezler. Oy çokluğu
amaçlanmaktadır. Değişik konularda çalışan işletmeler birleşir. Ana
şirket bağlı şirketlerin hisse senetlerini ele geçirerek bu şirketlerin
yönetiminde siz sahibi olur.
4- TRÖST, Amaç pazarı genişletmektir. Tröste dahil işletmeler hukuki,
iktisadi bağımsızlıklarını kaybeder. Malı üretenler arasında yapılır.
Yatırım tröstünde en çok kar getireceği düşünülen işletmenin hisse
senetleri alınır.
5- TAM BİRLEŞME, İki veya daha fazla işletmenin tek bir işletme haline
gelmesidir.
6- SATIN ALMA YOLUYLA BİRLEŞME, Farklı büyüklükteki birleşmelerin
aralarında gerçekleştirdiği birleşmedir. Yararları şunlarıdır
A- Rakiplerle daha iyi mücadele
B- Verimliliğe yöneltme
C- Geliri arttırma
D- Yönetimdeki eksiklikleri tamamlama
E- Ürün çeşitlendirme
F- Büyümeyi daha kolay sağlamaktır.

İŞLETMELERDE KÜÇÜLME
Son yıllarda artan rekabet koşullarında esneklik kazanabilmek için
büyüme yerine küçülme gerekli bir faaliyet olarak görülmüştür. Gereksiz
büyüme yerine küçülme bazı üstünlükler sağlar.
1- Küçük de büyük kadar iyidir.
2- Küçülme de büyüme gibi örgütsel gelişmenin doğal bazen arzu
edilebilir bir aşaması olabilir.
3- Örgütsel karmaşa ve tutarsızlık da uyum ve tutarlılık kadar örgütsel
etkinliğin bir göstergesi olabilir.
KÜÇÜLME İÇİN KARAR VERME , Küçülme sorunları da beraberinde getiren ve
kolayca başarılamayan bir süreçtir. Yönetim küçülmeyi hiçbir zaman kısa
vadeli ve eleman azaltma programı olarak görmemelidir.
KÜÇÜLMEYİ PLANLAMAK, Küçülmeye başlamadan önce planlamasının yapılması
ve bütün paydaşların ihtiyaçlarının karşılanması gerekir. Geçici olarak
işten çıkarılanlar ve işe devam edenler yönetime güvenmelidir.


ÜNİTE 5

İŞ AHLAKI VE TOPLUMSAL SORUMLULUK

ETİK,İnsanlar için neyin doğru ve iyi olduğunun ortaya konmasıdır. Geniş
anlamda etik, herhangi bir eylemin kabul edilebilir biçimde
geliştirilmesini sağlayan temel kurallar ya da değişkenlerdir.
Etik Kavramı Üzerinde Uzlaşamama Nedenleri

1- İşletmeler içerden ve dışardan çeşitli çıkar kümelerinin
etkisindedir. Örn, pay sahipleri, tüketiciler, toplum, çalışanlar,
devlet, sendikalar işletmeleri etkiler.
2- Toplum büyük bir hızla değişmektedir. Değerler, anlayışlar ve
toplumsal normlar son yıllarda hızlı bir evrim geçirmiştir.

YASALAR-ETİK İLİŞKİSİ

1- Yasalar zamana göre değiştiğinden etikle bağlantıları da
değişmektedir. Yasak olan bir eylem daha sonra bu sınırlardan çıkabilir.
2- Yasalar kimi davranışları olumsuz görürken etik ilkeler olumlu
olabilir.
3- Yasalar ile toplumun etik standartları arasında önemli bir açıklık
bulunur, yasalar toplumun gelişimine ayak uyduramaz.

İŞLETMELERLDE ETİK AÇIDAN SORGULANACAK DAVRANIŞLAR

1- Harcamalarda sahtecilik yapmak, zimmet, hırsızlık. Etkisi işletme
için olumsuzdur. Denetim dışıdır.
2- İşini yetersiz yapma, sahtecilikleri ve olumsuzlukları görmezden
gelme, yetersiz çalışanlara göz yumma. Etkisi işletme için olumsuzdur.
Görevde hatalı davranmadır.
3- Rüşvet verme, fiyat anlaşmaları yapma, pazarda spekülasyon yapma.
İşletme için olumlu etkisi vardır. Görevi kötüye kullanmadır.
4- Güvensiz nükleer enerji kullanımı, sağlığa aykırı mal üretme, el
altından yasak mal üretimi ve dağıtımı. Etkisi işletme için olumludur.
Görevi bilinçle sürekli kötüye kullanmadır.

TOPLUMSAL SORUMLULUK VE ETİK

Bir işletmenin ekonomik sorumluluğu, toplumun istediği ve gereksindiği
mal ve hizmetleri işletmenin sürekliliğini sağlayacak ve yatırımcılara
karşı sorumluluklarını yerine getirecek bir fiyatla üretmektir.
Toplumsal sorumluluk toplumla işletmeler arasındaki bir toplumsal
anlaşmadır.

ETİK SORUMLULUK VE İŞLELTME KARARLAR

Yöneticilerin verecekleri kararlar 5 açıdan karmaşıktır.
1- Etik kararların sonuçları başkalarını da ilgilendirir.
2- Etik sorunlara ilişkin kararlar çeşitli seçeneklere sahiptir. Bu
kararlar genelde evet-hayır biçiminde oluşmaz.
3- Etik sorunlara ilişkin işletme kararları çoğunlukla karmaşık sonuçlar
doğurur.
4- Etik konulardaki çoğu işletme kararı kişisel bir özellik taşır.
5- Çoğu işletme kararı belirsiz etik sonuçlar doğurur.

ETİK ÇATIŞMALARIN NEDENLERİ
Etiğe ilişkin konuların ortaya çıkmasına yol açan etkenlerin başında
bireylerin kişisel değer yargıları ile çalışılan işin ve yaşanılan
toplumun değer yargıları arasındaki çatışma gelir.

ETİK KONULARIN SINIFLANDIRILMASI
1- ÇIKAR ÇATIŞMALARI, Kişiler kendi kişisel çıkarlarını örgütlerin ya da
çeşitli grupların önünde tuttuğunda çıkar çatışması doğar. Örn, rüşvet
2- İÇTENLİK VE DOĞRULUKTAN SAPMA, İçtenlik, dürüstlük, güvenirlik,
candan olma. Genel ahlak değerleridir.
3- İLETİŞİM, Bilginin akışı ve anlamının paylaşımıdır. Örn, reklam
mesajları, ürün güvenliğine ilişkin bilgiler, çevre kirliliği, çalışma
koşulları
4- ÖRGÜTSEL İLİŞKİLER, Örgüt üyelerinin tüketicilere, girdi verenlere,
ast-üstlere karşı davranışlarından doğan etik sorunlar olabilir. Örn,
başkasının başarısını üstlenme.

ETİK SORUNLARDA TARAFLAR VE İŞLETMELERİN İŞLEVSEL ALANLARI
1- İŞLETME SAHİPLERİ, İşletmenin başka işletmelerce satın alınması,
başka işletmelerle birleşmemi ile yöneticilerin özellikle pay
sahiplerine karşı sorumlulukları artar.
2- FİNANS, Finansal kaynakların nasıl sağlandığı ve kullanıldığı etik ve
yasal sorunlar yaratabilir. Örn, halka açılmada pay değerlerinin
belirlenmesi.
3- İŞLETME ÇALIŞANLARI, Çalışanların çalışmalarla ilgili üstlere bilgi
vermemesi, işverenlerin astlarını yalan söylemeye zorlaması, hırsızlık,
taciz gibi
4- YÖNETİM İŞLEVİ, Yöneticiler çalışanları örgütsel hedefler
doğrultusunda örgütler ve güdüler. Yöneticiler çalışanlarla onların
çıkarları arasında denge kurmak zorundadır.
5- TÜKETİCİLER, İşletmeler tüketicilerin istek ve gereksinmelerini
karşılarken uzun dönemli değerlerini göz önünde tutmalıdırlar. Örn,
çevreyi kirletme, bozuk ürün üretme gibi
6- PAZARLAMA İŞLEVİ, Reklamların yanlış ve aldatıcı olmaması, ürünlerin
güvenli biçimde kullanılabilmesi, fiyat düzeylerinin gerçekçi olarak
saptanması gerekir.
7- MUHASEBE İŞLEVİ, Serbest muhasebeci, mali müşavir, yeminli mali
müşavir düşük ücret, yetersiz belgelere dayanma gibi işletme
yöneticilerinin çeşitli zorlamaları ile karşılaşırlar.

ETİK NORMLAR CAUX ROUND TABLE İLKELERİ
1- İLKELERE GİRİŞ, İşgücü, kapital, ürün ve teknolojideki hareketlilik
işletmelerin işlem ve etkilerini küreselleştirmektedir. Yasalar ve Pazar
güçleri her konuda yeterli değildir. İşletmelerin politika ve
eylemlerinden sorumluluk duymak ve karşılıklı çıkarlara güvene dayanmak
temel konudur.
2- GENEL İLKELER
A- İşletmelerin sorumluluğu, Bir işletmenin toplum için değeri yarattığı
değer, sağladığı işgücü, tüketicilere sunduğu mal ve hizmetlerin
niteliği ve fiyatıdır.
B- İşletmelerin Ekonomik ve Toplumsal Etkileri, Yabancı ülkelerde mal ve
hizmet üretmek, satmak için kurulan işletmeler, bu ülkelerin toplumsal
gelişimine verimli bir istihdam yaratarak, halkın satın alma gücünü
yükselterek katkıda bulunmalıdırlar.
C- İşletme Davranışları, İşletmeler yasalara, içtenlik, dürüstlük,
saydamlık ilkelerine bağlı kalmalıdırlar.
D- Kuralları Uyum, Ticari kısıtlamalardan kaçınmak, özgür ticaret
gerçekleştirmek, rekabette eşit koşullar sağlamak, dürüstlük ve eşitlik
için işletmeler ulusal ve uluslar arası kurallara uymak zorundadırlar.
E- Ticari Anlaşmaları Desteklemek, Dünya Ticaret Örgütü gibi anlaşmaları
desteklemek.
F- Çevreye Saygı, Doğal kaynağın israf edilmemesi.
G- Yasal Olmayan İşlerden Kaçınmak, Rüşvet, dolandırıcılık gibi




3- İŞBİRLİĞİ İLKELERİ

A- Müşterilerle ilgili ilkeler
B- İşletme çalışanları ile ilgili ilkeler
C- İşletme ve pay sahipleri ile ilgili ilkeler
D- Girdi sağlayanlarla ilgili ilkeler
E- Rakiplerle ilgili ilkeler
F- Toplumla ilgili ilkeler
NOT; EŞGÜDÜMLEME, Örgütsel amaçların desteklenmesi için çalışanların
eylemlerinin düzenleştirilmesi ve uyumlaştırılmasıdır.


ÜNİTE 6

YÖNETİM KAVRAMI

YÖNETİM, Belirli bir işbirliği ve ilişki sistemi içinde bir araya gelen
insanların ortak amaçlarını gerçekleştirmek üzere yapacağı faaliyetlerin
düzenlenmesi sürecidir.
YÖNETİM TİPLERİ
1- AİLESEL YÖNETİM, Sahipliğin, temel politik karar organlarının ve
hiyerarşik yapının önemli bir kısmının belli bir ailenin üyelerinden
oluşmasıdır.
2- SİYASAL YÖNETİM, Sahipliğin temel politik karar organlarının ve
önemli yönetim kademelerinin belirli siyasal eğilim ve ilişkilere sahip
kişiler tarafından doldurulmasıdır.
3- PROFOSYONEL YÖNETİM, Temel politik karar organlarında ve hiyerarşik
yapıdaki diğer bütün kademelerde belirli bir aileye veya siyasal eğilime
bağlılıktan çok uzmanlık ve yetenek esasına göre seçilen kişiler
tarafından doldurulmasıdır.
YÖNETİM PİRAMİDİ, Bir işletmedeki hiyerarşik yönetim basamaklarını
gösterir. Üç gruba ayrılır.
1- TEPE YÖNETİM, İşletme sahipler, yönetim kurulu, genel müdür ve
yardımcılarından oluşur.
2- ORTA YÖNETİM, Orta yöneticiler, bölüm müdürleri ve yardımcılarıdır.
3- İLK BASAMAK YÖNETİM, Üretim işini fiilen gerçekleştiren ve işlerin
yapılışını denetleyen ustabaşı, şef, gözetimci gibi kişilerin
oluşturduğu gruptur. Temel sorumlulukları, üretimin aksamadan ve verimli
bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlamaktır.
YÖNETİCİLERİN ROLLERİ
Mintzberg, yöneticilerin üç grup davranış içinde olduğunu ve üç çeşit
rol oynadığını belirtmektedir.
1- BİREYLER ARASI ROLLER, Örgütü düzenli ve rasyonel biçimde yürütmeye
yardımcıdırlar.
A- Sözde Mevki Sahibi, Törensel görevler, ziyaretçi kabul etme,
çalışanların nikah törenine katılma gibi
B- Liderlik Rolü, İş görenlerin işe alınması, eğitilmesi,
yerleştirilmesi, teşvik edilmesidir.
C- Birleştirici Rolü, Ast ve üstlerden başka satıcılar ve müşteriler
gibi çeşitli çıkar gruplarıyla ilişki içindedir.
2- BİLGİ SAĞLAMA ROLLERİ, Mintzberge göre çok önemli bir roldür.
Yönetici bilgi toplama ve dağıtma işlevini birbirinden farklı üç rol
aracılığıyla yerine getirir.
A- Monitör Olarak, yönetici sürekli biçimde yararlanabilecek olan
bilgilerin nereden sağlanabileceğini araştırır. Örn, astlara sorular
sorar.
B- Dağıtıcı Olarak, yönetici çok önemli bilgileri astlara ve diğer
birimlere dağıtır.
C- Konuşmacı Olarak, temsilci olan yönetici topladığı bilgilerin bir
kısmını birime hatta örgüt dışındaki bireylere dağıtır.
3- KARAR ALMAYA İLİŞKİN ROLLER,
A- Girişimci Rolü, Yönetici şirketi geliştirme, genişletme rollerini
üstlenir.
B- Uyuşmazlıkları Çözümleme Rolü, Grevler, iflas etmiş müşteriler, iş
görenlerle şirket arasındaki sözleşmelerin ihlali gibi kendi denetimi
dışındaki olayları çözümlemeye çalışır.
C- Kaynak Dağıtıcı Rolü, Yönetici sorumluluğundaki her bir organizasyon
biriminin hangi kaynakları elde edeceğine karar vermek ve bu konuda
denge kurmak zorundadır.
D- Müzakerecilik Rolü, Yönetici herhangi bir işi bir danışma firması ile
tartışıp çözümleyebilir.

YÖNETSEL YETENEKLER
1- TEKNİK YETENEK, Yöneticinin doğrudan sorumlu olduğu alan hakkında
gerekli bilgiye sahip olmasıdır. İşe ilişkin teknik bilgidir.
2- BEŞERİ İLİŞKİLER YETENEĞİ, İnsanları içten gelen bir istekle
çalışmaya ikna edebilme ve grup olarak amaçların gerçekleştirilmesinde
işbirliği yapmalarını sağlayabilme yeteneğidir.
3- KAVRAMSAL YETENEK, Gerekli bilgileri bar araya toplayarak işletmenin
bütünü için yeni planlar hazırlama, politikalar saptama ve planlanmış
eylemlerin uzun dönemdeki muhtemel sonuçlarını önceden tahmin edebilme
yeteneğidir. Daha çok üst basamak ile ilgilidir.
YÖNETİM KAVRAMININ GELİŞİMİ, 18. yy.. dan itibaren büyük gelişme
göstermiştir.
1- KLASİK YÖNETİM TEORİSİ, İnsanı makinenin bir parçası olarak görür.
A- BİLİMSEL YÖNETİM TEORİSİ –F.TAYLOR- Üretim süreçlerinin planlanması
ve kontrolü üzerinde durmuştur. Üretim artışını amaçlamıştır.
B- YÖNETSEL TEORİ –H.FAYOL- Fayol, yönetimin tanımını yönetim
fonksiyonlarına dayandırarak yapmış ve yönetimi ileriyi görmek,
örgütlemek, kumanda etmek, koordinasyon sağlamak ve kontrol etmek
şeklinde tanımlamıştır. Yapısal ilkeleri, işbölümü, yönetim birliği,
merkezcilik, yetki-sorumluluk, hiyerarşi ilkesidir. –J.J. Gibson
B- BÜROKRASİ MODELİ, -M. WEBER- Yapısal ilkeleri içeren bürokrasi modeli
düzen ve disiplini ifade eder. Weber, örgütsel yapılanmanın ve
işleyişin belli hiyerarşik kurallara uygun biçimde gerçekleştirilmesi
gerektiğini vurgulamıştır. Klasik yönetimde özellikle bilimsel yönetimde
insan makinenin bir parçası olarak görülür. Sistem
standartlaştırılmıştır. Biri diğerinin yerine geçebilir. Örgüt kapalı ve
mekaniktir. Çevre ile ilişkiler dikkate alınmaz. Sebebi klasik firma
teorisinin etkisidir.
2- NEO-KLASİK –DAVRANIŞSAL- YÖNETİM TEORİSİ, En önemli özelliği, klasik
teorinin eksik bıraktığı insan unsurunu ele almasıdır. Ana fikri, bir
organizasyon yapısı içinde çalışan insan unsurunu anlamak onun
yeteneklerinden yararlanmak yapı ile insan davranışları arasındaki
ilişkileri incelemek, organizasyon içinde ortaya çıkan sosyal
karışıklık, insan özellikleri, davranışlar motivasyon, kararlara
katılma, iş tatmini gibi konulardır.
3- MODERN YÖNETİM TEORİSİ –SİSTEM YAKLAŞIMI- Örgütler dış çevreyle de
karşılıklı etkileşimde olan açık sistemlerdir. Örgütler çevreden
aldıkları girdileri bir dönüşüm süreciyle çıktı haline çevirerek çevreye
sunarlar.



ÜNİTE 7

YÖNETİM İŞLEVLERİ

1- PLANLAMA, Amaçların ve bu amaçlara ulaşmak için en uygun yöntemlerin
belirlendiği süreçtir Bilinçli hareket tarzının kararlaştırılmasıdır.
A- Örgütsel Amaçların Belirlenmesi, her bölüm kendi amaçlarına göre
planlama önceliklerini çıkarmalıdır. İşletmenin mevcut durumu, işletme
içi ve dışı etkenler değerlendirilmelidir.
B- Koşulların İrdelenmesi, belirlenen amaçlara ulaşmayı kolaylaştıran ya
da sınırlayan koşulların değerlendirilmesidir. Bunlar içsel ya da
dışsal faktörlerdir. İçsel faktörler, örgütleme biçimi, üretim tekniği,
yönetim tarzı, personel politikasıdır. Dışsal faktörler ise, banka
faizi, işgücü ücretleri, hammadde fiyatları, vergi oranları, diğer çevre
koşullarıdır.
C- Alternatiflerin Geliştirilmesi, önceki aşamada belirlenen koşullar
dikkate alınarak işletme için gerçekleştirilebilir alternatifler
üzerinde durulmalıdır.
D- En İyi Alternatifin Seçilmesi, temel ölçüt işletmenin içinde
bulunduğu koşullara uygunluktur. Alternatifler arasından mevcut
koşullara en uygun olanı seçilir ve uygulama planı olarak benimsenir.
E- Planların Eyleme Geçirilmesi, ana ve yardımcı planlar birbiriyle
çevre koşullarıyla uyumlu olmalıdır. Kesintisiz uygulanmalıdır.
PLAN TÜRLERİ
1- STRATEJİK PLANLAR, Örgütsel faaliyet alanlarının ve pazarların
belirlenmesi, örgütsel kaynakların bu faaliyet alanlarına
yönlendirilmesi çabalarıyla ilgilidir. Üst kademe yöneticileri
tarafından ve uzun faaliyet dönemleri için hazırlanır.
2- TAKTİK PLANLAR, Stratejik planlardan sonra uygulama için ihtiyaç
duyulur. İşletme stratejileri kısımlara ayrılarak uygulanır.
3- EYLEMSEL PLANLAR, Taktik planların yerine getirilmesini
kolaylaştırmak, destek olmak amacıyla alt kademe yöneticilerince
hazırlanır.
A- TEK KULLANIMLI PLANLAR, 1defa kullanılırlar.
a- PROGRAM, Herhangi bir hedefe ulaşmak için gerekli temel adımları, bu
adımlardan sorumlu birey ve örgütü, adımların tamamlanmasında izlenecek
sıra ve zamanlamayı gösterir.
b- PROJE, Program kadar fazla faaliyet dizisi içermeyen bir kez
kullanılan planlardır.
c- BÜTÇE, Fonksiyonel plan ve eylem programlarının maliyeti veya
bedelini gösterir,
B- SÜREKLİ PLANLAR, İşletme faaliyetlerinde süreklilik ve düzen sağlar.
a- POLİTİKALAR, Karar verme sürecine yol gösteren genel açıklama ve
kararların sınırlarını belirleyerek amaçlara yöneltir.
b- GENYÖNTEM, Ayrıntılara ağırlık vererek politikaların nasıl ve ne
yoldan uygulanacağını gösterir.
c- KURALLAR, İşletmede çalışanların davranışlarını etkileyen dar
kapsamlı kesin ifadelerdir.
2- ÖRGÜTLEME, Planlarda belirtilen hedeflere ve bunlara ulaşmak için
kararlaştırılan yollara uygun örgüt oluşturma sürecidir.
ÖRGÜTLEME İLKELERİ
Örgütlemede diğer yönetim işlevlerine sağlam bir zemin hazırlamak için
belli ilkelere uyulmalıdır.
1- AMAÇ BİRLİĞİ, Bir bütün olarak örgütün her düzeyi açık seçik
belirlenmiş amaçlara sahip olmalıdır.
2- KOMUTA BİRLİĞİ, Her ast yalnız bir üstten emir almalıdır.
3- İŞ BÖLÜMÜ VE UZMANLAŞMA, Her personel bilgi, yetenek ve becerisine
göre işe yerleştirilmelidir.
4- GÖREVLERİN TANIMI, Görevli yöneticinin yapacağı işler, yetkisi,
alacağı parayı ifade eder.
5- BASAMAKLAR SIRASI, Örgütte üstten asta doğru zincirleme yetki sistemi
dikkate alınmalıdır.
6- YETKİ-SORUMLULUK DENKLİĞİ, Bir personel sahip olduğu yetki kadar
sorumluluğa sahip olmalıdır.
7- AYRIKLIK, Rutin işleri alt kademe yöneticisinin, stratejik ve genel
işleri üst kademe yöneticilerinin yürütmesidir.
8- YÖNETİM BİRLİĞİ, Bir grup veya bölümden bir kişinin sorumlu
olmasıdır.
9- FONKSİYONEL BENZERLİK, Belirli işlerin ve bu işlerde uzmanlaşmış
personelin aynı bölümde toplanmasıdır.
10- YÖNETİM ALANI, Bir yöneticinin kontrol edebileceği kadar kişiden
sorumlu olmasıdır.
11- ÇAPRAZ İLİŞKİLER, Aynı yönetim basamağında görevli kişilerin buluşup
konunun ayrıntılarına girmelerine karar almalarına olanak
sağlanmalıdır. –Kısa devre ya da Fayol Köprüsü ilkesi-

BÖLÜM, İşletmenin bir kesimi, kolu işletme ile ilgili belli çalışmaları
içine alan çevre veya bölgedir.
BÖLÜMLERE AYIRMA, İşletmeyle ilgili çalışmaların, faaliyetlerin
gruplandırılarak bölümlerin oluşturulması ve bu bölümler arasındaki
çalışma ilişkilerinin belirlenmesidir.
BÖLÜMLERE AYIRMA TÜRLERİ
-fonksiyonlarına göre -ürün temeline göre
-coğrafya temeline göre -müşteri temeline göre
-sayı temeline göre -zaman temeline göre
-süreç ve amaca göre

3- YÖNELTME –YÜRÜTME-EMİR KOMUTA- Yöneticinin astlarının faaliyetlerini
yönlendirmesi ve onlara ne yapmaları gerektiğini bildirmesiyle ilgili
yönetsel süreçtir.
GÜDÜLEME, İnsanların faaliyetlerinin devamını sağlayan, harekete geçiren
uygulamalardır.
A- MASLOW İHTİYAÇLAR HİYERARŞİSİ TEORİSİ,
1- Temel gereksinmeler, su, yiyecek gibi
2- Güvenlik gereksinimi
3- Sosyal gereksinmeler, ait olma, kabul görme gibi
4- Saygınlık gereksinimi, beğeni, saygı kazanma gibi
5- Kendini gerçekleştirme, bireyin yeteneklerinin farkına varması,
kendini geliştirmesidir.
B- HERZBERG VE ÇİFT FAKTÖR TEORİSİ
1- Güdüleyici Etmenler, iş başarma, sorumluluk, gelişme ve ilerlemedir.
İşin içeriği ile ilgilidir.
2- Hijyen Etmenler, İşletmenin yönetimi, politikası, denetim, ücret,
çalışma koşullarıdır. İşin çevresi ile ilgilidir.
C- BAŞARI İHTİYACI TEORİSİ –MC CLELLAND- Başarı ihtiyacı, güç ihtiyacı,
bağlanma ihtiyacıdır.
D- BEKLENTİ TEORİSİ –VROMM- Bir insanın güdülenmesi belli bir davranışın
amaca ulaştıracağı beklentisi ile o bireyin amaca verdiği önemin
çarpımına eşittir. Bireyler beklentisi yüksek olan arzulanan amaçlar
için çaba harcarlar.

LİDERLİK, Amaçlara ulaşmak için başkalarının davranışlarını yönlendirme
ve diğerlerini etkileme sürecidir.

A- AYIRDEDİCİ YAKLAŞIM, Lider olunmaz, lider olarak doğulur. Fiziki
özellik, beden yapısı, görünüş, zeka, konuşma etkinliği
B- STİL YAKLAŞIMI, Liderlik davranışları belirlenirse, bu davranışları
elde etmek için kişiler eğitilebilir.
C- DURUMLARA GÖRE YAKLAŞIM, Her durum için ayrı liderlik davranışları
belirlenir.
D- YENİ LİDERLİK YAKLAŞIMI, Lider örgütün gelecekteki durumunu gören ve
geleceğe yönlendiren kişidir. Lider, karizmatik ve yaratıcıdır.

GÜÇ, Kişide var olan potansiyel enerjidir. Bireyin başkalarını istediği
yönde davranışa yönlendirebilme yeteneğidir.
GÜÇ ALANI, Güçlü kişinin etkileyebileceği kişilerin toplamıdır.
GÜÇ KONUSU, Güç sahibinin başkalarını hangi konularda etkileyebildiğini
gösterir.
GÜÇ KAYNAKLARI, Başkalarını etkileyebilmek için yararlanılan
kaynaklardır. Ödüllendirme gücü, zorlayıcı güç, yasal güç, uzmanlık
gücü, karizmatik güçtür.

İLETİŞİM, Bilgi, duygu, düşünce ve anlayışın bir taraftan diğer tarafa
aktarılması sürecidir.
İLETİŞİMİN ÖZELLİKLERİ

A- KAYNAK, Fikir, düşünceyi sembollerle alıcıya ileten kişi ya da
kurumdur.
B- İLETİ, Kaynaktan alıcıya gönderilen ortak anlayış zemini yaratmayı
amaçlayan iletişim unsurudur.
C- ALICI, İletiyi alan taraftır.
BİÇİMSEL İLETİŞİM, Örgütteki yetkililerce önceden düzenlenen iletişim,
bilgi akış sistemidir. Türleri
A- DİKEY İLETİŞİM, Üst ve astlarla iki yönlü gerçekleşir.
B- YATAY İLETİŞİM, Aynı düzeydeki yönetici veya fonksiyonel bölümler
arasındaki iletişimdir.
C- ÇAPRAZ İLETİŞİM, Herhangi bir yöneticinin kendi fonksiyonuyla ilgili
diğer bölüm astlarıyla bilgi alışverişidir.
BİÇİMSEL OLMAYAN İLETİŞİM, Bazen baskıyla, bazen doğal sonuç olarak
ortaya çıkan önceden örgütlenmeyen iletişimdir.
A- DEDİKODU, Herhangi bir iletinin işletme içinde yayılmasıdır.
B- OLASILIK ZİNCİRİ, İletinin yayılma olasılığıdır.


4- DENETİM –DÜZENLEYİCİ İŞLEV- Amaçlara ulaşılıp ulaşılmadığının, ne
ölçüde ulaşıldığının belirlenip düzeltici önlemlerin alınmasıdır.

DENETİM SÜRECİ
A- Hedeflerin Saptanması, Ulaşılmak istenen hedef ve standartların
saptanmasıdır. Hedefler, plan, program, yönetmelikler bulunur.
B- Gerçekleşen Sonuçların Ölçülmesi, Standartlarla ulaşılan sonuçların
karşılaştırılmasını kolaylaştırır.
C- Standartlarla Gerçekleşen Sonuçların Karşılaştırılması, karşılaştırma
standartlardan sapmalar olup olmadığını ortaya koyar ve sonuçları kabul
edilir veya kabul edilemez şeklinde değerlendirme yapılmasını sağlar.
D- Düzeltici Faaliyetler, Sonuçlar kabul edilemezse düzeltici
faaliyetlere başvurulur. İstenmeyen sonuçların kaynakları saptanır.


ÜNİTE 8

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ –İKY-

İnsan kaynakları yönetiminin ana konusu üretim faktörlerinden biri olan
emektir. İnsan üretimin hem amacı hem de aracıdır. İnsan kaynakları bir
işletmede en üst yöneticiden en vasıfsız işçiye kadar tüm çalışanlardır.

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİM, İnsan kaynağının işletmeye ve bireyin
kendisine yararlı olacak şekilde yasal çevre içinde etkin yönetilmesini
sağlayan işlev ve çalışanların tümüdür.

İKY AMAÇLARI
1- Çalışanların bilgi ve becerilerini en iyi biçimde kullanmalarını
sağlayarak işletmeye katkılarını en üst düzeye çıkarmaktır. –verimliliği
arttırmak-
2- İş yaşamının kalitesini yükselterek çalışanların sağlıklı ve güvenli
bir ortamda yaptıkları işten zevk almalarını sağlamaktır.

İKY ÖNEMİ, Emek diğer faktörleri bir araya getiren, düzenleyen, işleten
ve geliştiren bir faktördür. Emek satın alınamaz, kiralanır. Sosyal bir
varlıktır. Çevresiyle etkileşim içindedir. Günümüz işletmelerinde
rekabette üstün duruma geçmenin yolu insan kaynağına önem vermekten
geçer.
İKY GELİŞİM SÜRECİ, Personel yönetimi anlayışından İKY anlayışına
geçişteki etkenler şunlardır, ülkelerin ekonomik, sosyal ve kültürel
yönden gelişmeleri, yetişmiş insan gücünün artması, davranış
bilimlerindeki gelişmeler, sendikacılığın gelişimi, çalışma koşullarını
düzenleyen yasaların yürürlüğe girmesi, iş görenlerin eğitim-kültür
düzeylerinin yükselmesi, refah seviyelerinin artması, istek ve
beklentilerin değişmesi, iletişim ve bilişim teknolojilerinin gelişmesi

İKY ÇEVRE UNSURLARI

1- İÇ ÇEVRE UNSURLARI –Kontrol edilebilir-
A- BİREYSEL NİTELİKLER, İş görenin ihtiyaçları, beklentileri,
motivasyonu, eğitimi, algılama yeteneği
B- İŞ NİTELİKLERİ, İş güvencesi, iş yükü, işi oluşturan görevlerin
niteliği ve çalışma ortamı
C- BİREYLERARASI İLİŞKİLER, Biçimsel ve biçimsel olmayan gruplar,
iletişim yoğunluğu, önderlik
D- ÖRGÜTSEL ÖZELLİKLER, Üst yönetimin insan kaynağına verdiği önem ,
örgütün büyüklüğü, iş kolu ve gelişme hızı, yönetim biçimi, hiyerarşik
yapı, örgütsel iklim
2- DIŞ ÇEVRE UNSURLARI –Kontrol edilemez-
A- DIŞ KAYNAKLAR, İşletmelere nitelikli işgücü sağlayan arz kaynakları
örn, üniversiteler, sendikalar
B- RAKİPLER, Aynı pazarı paylaşan diğer işletmeler
C- YASALAR, İş kanunu, sendikalar kanunu, toplu iş sözleşmeleri, grev ve
lokavt kanunu, sosyal sigortalar kanunu, devlet memurları kanunu

İKY FAALİYETLERİNİN ÖRGÜTLENMESİ, İşletme büyüdükçe İKY işlevleri
ağırlaşacak karmaşıklaşacak ve diğer bölüm yöneticilerinin zamanının
önemli bir kısmını alacaktır. İKY işlevleri konusunda uzmanlaşmış
kişilerden oluşan bağımsız bir insan kaynakları bölümünün oluşturulması,
hem diğer bölüm yöneticilerini rahatlatacak, hem de işlevlerin ekonomik
ve etkin biçimde yerine getirilmesini sağlayacaktır. İşletmelerde
kurulacak insan kaynakları bölümlerinin amacı, İKY işlevlerini yürütmek
ve diğer bölümlere bu konuda yardımcı olmaktır.

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİCİSİNİN GÖREVLERİ

1- İşletmenin hedeflerine uygun insan kaynakları politikalarının
saptanması için gerekli araştırmaları yapmak, bilgi ve önerileri üst
yönetime sunmak
2- Belirlenen politikalara uygun program ve çalışmaları düzenlemek ve
yürütmek
3- Bu program ve çalışmaları denetlemek, değerlendirmek
4- İnsan kaynakları ile ilgili yenilikleri izlemek, uygulamak
5- İnsan kaynakları ile ilgili rutin işleri yürüterek, diğer
yöneticilerin işlerini hafifletmek

Örgüt büyüdükçe, İKY işlev ve çalışmalarının her biri için bir alt birim
oluşturmak gerekir. Alt birimlerin oluşturulmasında –organ işlev
yaratmaz, işlev organ yaratır- ilkesi geçerli olmalıdır. Bir birimi o
birimin yapacağı yeterince işlev –görev- varsa oluşturmak gerekir.

İnsan Kaynakları Yöneticisinin Nitelikleri, İşletmecilik eğitimi almış
olmak, üretim, finans, pazarlama, satış işlevlerini biliyor olmak,
çalışma yasaları konusunda yeterli bilgiye sahip olmak, kolay iletişim
kurabilmek, yabancı dil bilmek.

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİCİLERİNİN YETKİ KULLANIMI
YETKİ, Bir görevin yapılmasını başkalarından isteme hakkıdır. Yetki
Tipleri

1- KOMUTA YETKİSİ, Uygulayıcı yetkidir. Yukarıdan aşağıya gider.
Kullanana yaptırım hakkı verir. Astları yönlendirmeyi, ödüllendirmeyi,
cezalandırmayı içerir.
2- KURMAY YETKİ, Uzmanlık yetkisidir. Diğer yönetim işlevlerine destek
ve danışmanlık hizmeti sağlar. Kullanana yaptırım hakkı vermez.
3- İŞLEVSEL YETKİ, İK yöneticisi diğer bölümlerdeki İKY işlevlerinin
uygulanabilmesi için işlevsel yetki kullanır. Yaptırımı vardır. Bu yetki
belli bir görevle sınırlıdır.








ÜNİTE 9

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ İŞLEVLERİ

İKY Bölümünün Üstlenmesi Gereken İşlevler
1- PLANLAMA, İnsan kaynağının planlaması, iş analizi, iş tanımı, iş
gerekleri
2- KADROLAMA, Personel bulma, seçme, yerleştirme
3- DEĞERLEME VE ÖDÜLLENDİRME, Performans değerleme, disiplin, ücret,
özendirici sistemler, ödüller
4- YETİŞTİRME VE GELİŞTİRME, İşe yeni alınanların oryantasyonu, personel
eğitimi, kariyer planlaması
5- ENDÜSTRİ İLİŞKİLERİ, Toplu pazarlık, personel haklar
6- KORUMA VE GELİŞTİRME, İş güvenliği, iş gören sağlığı

İNSAN KAYNAKLARI PLANLAMASI
PLAN, Gelecekte izlenecek yolun önceden belirlenmesidir.
İNSAN KAYNAKLARI PLANLAMASI, Gereken sayıda ve nitelikte iş gücünü
istenen zamanda ve yerde hazır bulundurma çabasıdır.

PLANLAMA YÖNTEMLERİ
1- DELPHİ TEKNİĞİ, Bölüm içindeki tüm yöneticilerin gelecekteki iş gücü
ihtiyacı konusunda görüş birliğine varmalarına kadar devam eden bir
süreçtir.
2- İNDEKS HESABI, Geçmiş yıllardaki bazı göstergelere göre, gelecekteki
iş gücü talebinin saptanmasıdır. ----satış tahminlerine göre-
3- İLERİYE DÖNÜK KESTİRİM YÖNTEMİ, Geçmişteki bilgilerden yararlanılarak
gelecekteki iş gücü hakkında tahmin yapılır. –geçmişte alınan personel
sayısına göre-
4- KANTİTATİF TEKNİKLER, Diğer yöntemler insan kaynakları talebini
etkileyen unsurları –çevresel değişiklikler, iş gören hareketleri gibi-
dikkate almaz, Kantitatif tekniklerle istatistiksel analiz yöntemleri ve
bilgisayar modelleri yoluyla çok daha sağlıklı tahminler yapılır.


PLANLAMADA KULLANILAN ARAÇLAR

1- İŞ GÜCÜ ENVANTERİ, İşletmenin personel arzını –mevcudunu- nitelik
olarak irdeleyen çalışmadır. İnsan kaynağının profilini ortaya çıkarır.
A- İŞ GÜCÜ BECERİ ENVANTERİ, İş görenin çalıştığı işler, eğitimi,
yabancı dili, kurs ve seminerleri, ceza ve ödülleri, nitelikleri, yaşı ,
cinsiyeti vb.
B- İŞ GÜCÜ GENEL ENVANTERİ, Tüm çalışanlar, cinsiyet, yaş, kıdem, ücret
gibi unsurlara göre değerlendirilerek insan kaynağının yapısı ortaya
çıkarılmaya çalışılır.
2- PERSONEL DÖNÜŞÜM ORANI, Belli bir dönemde çeşitli nedenlerle
işletmeden ayrılan personelin sayısını yüzde olarak gösterir.

İŞ ANALİZİ, Önemli bir bilgi kaynağıdır. İşletmede yapılan birbirinden
farklı işlere yönelik bilgilerin tek tek toplanması, değerlenmesi ve
yorumlanmasıdır. Bu bilgiler daha sonra iş tanımı ve iş gerekleri haline
getirilir.
İş Analizinden Yararlananlar
1- Üretim bölümü yöneticileri ve tüm yöneticiler
2- İnsan kaynakları bölümü yönetici ve çalışanları
3- Sendika yönetici ve temsilcileri
4- İşi yapan personel
KULLANIM ALANLARI, İş analiziyle, iş değil işi yapan kişi analiz edilir.
Başlıca şu alanlarda kullanılır.
1- İnsan kaynakları planlaması
2- Personelde aranan niteliklerin belirlenmesi
3- İşe yerleştirme, yükseltme, atama
4- Eğitime alınacak personelin belirlenmesi
5- Personel değerleme ölçütlerinin saptanması
6- Adil bir ücret sisteminin oluşturulması

İŞ ANALİZİ SÜRECİ

1- Analizi yapılacak işlerin belirlenmesi, -işlerin kimliği belirlenir.-
2- Soru formunun hazırlanması, işin kimliği, görevler, işin nitelikleri,
çalışma koşulları ile ilgili soru formu
3- İşle ilgili bilgilerin toplanması, çok zaman alır. Soru formundaki
bilgiler toplanır.
4- Toplanan bilgilerin değerlenmesi, iş tanımları ve iş gerekleri ortaya
çıkar.
İŞ TANIMI, İşle ilgili bilgileri belirli bir sistematik altında tek bir
sayfada veren iş formudur. İş analizinin özetlenmiş halidir.

İŞ GEREKLERİ, İşi yapacak personelde olması gereken nitelikleri ortaya
koyar. İşi analiz eder.

İŞE ALMA, İşin gerekleri personelin nitelikleri
1- PERSONEL BULMA, İşe uygun nitelikteki adayların işletmeye
başvurmasını sağlamaya yöneliktir.
Personel Bulmayı Etkileyen Unsurlar
A- İşletme Politikaları, ortak hareket planlarıdır.
-İç Kaynaklara Başvurma, öncelik hakkı işletmede çalışanındır. Yükselme,
kaydırma, yatay geçiş
-Ücret Politikası, piyasa altında ücret veren işletme nitelikli
personeli bulmakta zorlanır.
-İstihdam Politikası, taşeron firma, geçici, yarı zamanlı personel
çalıştırma nitelikli personel bulmayı güçleştirir.
B- İnsan Kaynakları Planları, insan kaynakları planları sağlıklı
yapılmışsa gelecekte sayı ve nitelik olarak personel aramada zaman
kaybedilmez.
C- Çevresel Koşullar, ekonomik durum, işsizlik oranı, personel arzında
yetersizlik, rakiplerin politikaları

PERSONEL BULMA YÖNTEMLERİ, Kişisel başvurular, çalışanların önerileri,
duyurular, özel danışmanlık firmaları, eğitim kurumları, iş ve işçi
bulma kurumları, internet, meslek kuruluşları gibi

2- PERSONEL SEÇME, İşe uygun eleman seçimidir.
A- Ön Kabul, Nezaket görüşmesi yapılır. Uygun adaylara başvuru formu
verilir.
B- İşe Alma Testleri, İşe ve işyerine uygun olmayan adayları elemek için
test sınavı yapılır.
C- İşe Alma Görüşmeleri, Testle ölçülemeyen nitelikleri –kişilik,
kendine güven, giyim gibi- yüz yüze görüşerek belirlemedir.
-Planlı görüşme, sorular önceden bellidir.
-Plansız görüşme, soru listesi yoktur.
-Karma, planlı-plansız
D- Referans Kontrolü, Geçmiş iş yaşamı hakkında kişi ve kurumlardan
alınan yazılı belge, sözlü beyandır.
B- Sağlık Kontrolü
E- İlk Amirle Görüşme, İşin ilk yöneticisi ile görüşülür.

İŞE ALIŞTIRMA –ORYANTASYON- Yeni iş göreni işletmenin bir parçası
durumuna getirmeyi amaçlar. Personeli en kısa sürede üretken hale
getirmektir. Şu süreç izlenir
1- İşletmenin Tanıtımı, Kuruluş öyküsü, örgüt yapısı
2- Personel Haklarının Açıklanması, ücret, izinler
3- İşle İlgili Bilgilerin Açıklanması, İşin amacı, konumu
4- Tanıştırma, Yöneticiler ve iş arkadaşlarıyla tanışma
PERSONEL EĞİTİMİ, Personelin bilgi, beceri ve yetenek düzeyini
arttırarak işin gereklerine uydurma çabasıdır.
PERSONEL GELİŞTİRME, İşinde iyi olan ve gelecekte işletmenin üst
düzeylerine getirilmesi düşünülen kişilerin bu görevlere
hazırlanmasıdır.
PERSONEL EĞİTİMİ YÖNTEMLERİ
1- İŞ BAŞI EĞİTİMİ, Personel yaptığı işten uzaklaştırılmaz. Yararları
A- Doğal iş koşullarında yapılır.
B- Eksik yönler kolayca saptanır.
C- Yapılan hatalar anında düzeltilir.
D- Öğrenilenler hemen uygulanır.
E- Öğrenme süreci hızlıdır.
F- İş gücü kaybı yoktur
2- İŞ DIŞI EĞİTİMİ, Personel bir süre iş başından alınarak, işletme
içinde veya dışında eğitilir. Yararları
A- Teorik bilgileri öğretmek daha kolaydır.
B- Düşünsel yetenek gelişimi hızlanır.
C- Öğrenme disiplin altındadır.
D- Eğitim bilinci gelişir.
E- Öğrenme isteğini arttırır.
F- Eğitim uzmanlar tarafından verilir.
Örn, konferans, seminer labratuar çalışmaları

PERFORMANS DEĞERLEME, Personelin işinde gösterdiği başarı derecesinin
saptanmasıdır.
1- BİREYSEL DEĞERLEME YÖNTEMLERİ
A- BOYLANDIRMA ÇİZELGESİ YÖNTEMİ, Değerlemeyi yapana –çoğunlukla ilk
amir- bir çizelge verilerek doldurulması istenir. Amir, personele belli
bir puan verir,
B- KONTROL LİSTESİ YÖNTEMİ, Değerleyen, personelin işteki başarısını
sorgulayan bir dizi ifade içinden, o personel için en uygun olanlarını
işaretler.
2- GRUP DEĞERLEME YÖNTEMLERİ, Grup üyeleri kıyaslanarak puanlanır.
A- SIRALAMA YÖNTEMİ, Grup üyeleri en iyiden en kötüye doğru sıralanır.
B- PUAN DAĞITIM YÖNTEMİ, Değerleyen belli bir puanı ekibine başarı
durumuna göre dağıtır.
C- ZORUNLU DAĞITIM YÖNTEMİ, Grup normal frekans dağılımına göre
sıralandırılır. %10 çok iyi